Hợp đồng kì hạn là một trong 4 loại sản phẩm của thị trường chứng khoán phái sinh. Đọc đến đây chắc hẳn, nhiều đọc giả sẽ thấy bỡ ngỡ vì kiến thức còn khá mới mẻ. Đặc biệt là ở thị trường Việt, chỉ mới suất hiện 2 sản phẩm chứng khoán phái sinh. Tuy nhiên, 2 sản phẩm này đều là hợp đồng tương lai. Thế nên, vẫn còn nhiều đọc giả thắc mắc: hợp đồng kì hạn là gì? Nó dùng để làm gì? Và nó có những đặt điểm gì? Hôm nay, chính xác bài viết này stmattshh sẽ giải đáp hết những thắc mắc đó cho các bạn.
Mục lục
Hợp đồng kì hạn là gì?
Hợp đồng kì hạn là một thoả thuận giữa hai bên về việc mua hay bán một tài sản nào đó vào một thời điểm định trước trong tương lai. Do vậy, trong loại hợp đồng này, ngày kí kết và ngày giao hàng là hoàn toàn tách biệt nhau. Và thời điểm thanh toán cũng không phải là thời điểm ký kết hợp đồng. Nhiều người sẽ nhầm lẫn hợp đồng này với hợp đồng tương lai. Tuy nhiên 2 sản phẩm này có những điểm khác nhau nhất định
Có sự ràng buộc pháp lý chặt chẽ
Hợp đồng này không giống với hợp đồng quyền chọn. Trong hợp đồng quyền chọn, người giữ hợp đồng có quyền thực hiện hoặc không thực hiện quyền của mình. Thì ở hợp đồng kì hạn, 2 bên chịu sự ràng buộc pháp lý chặt chẽ. Bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, trừ khi cả hai bên thoả thuận huỷ hợp đồng. Sự rõ ràng và minh bạch là điểm giống nhau giữa hợp đồng kì hạn và hợp đồng tương lai. Tuy nhiên về cơ bản đây vẫn là 2 sản phẩm hoàn toàn khác.
Không thanh toán ngay thời điểm ký hợp đồng
Trong hợp đồng kì hạn, một bên đồng ý mua, còn bên kia đồng ý bán. Với một mức giá kì hạn được thống nhất trước, nhưng không có việc thanh toán tiền thật sự ngay thời điểm kí kết. Ngược lại với giá kì hạn là giá giao ngay (spot price), giá bán của tài sản được giao vào ngày giao ngay (spot date), thường là trong vòng 2 ngày kể từ ngày kí. Chênh lệch giữa giá kì hạn và giá giao ngay gọi là khoản thặng dư(forward premium) nếu giá kì hạn cao hơn, hoặc khoản khấu trừ(forward discount) nếu giá kì hạn thấp hơn.
Hợp đồng kì hạn sẽ thành hợp đồng tương lai khi nào?
Hợp đồng kì hạn được tiêu chuẩn hoá, giao dịch trên các thị trường tập trung gọi là hợp đồng tương lai (futures contract). Hợp đồng tương lai cũng là một loại hợp đồng kì hạn nhưng nó có những đặc trưng rất riêng. Hợp đồng này được sử dụng để phòng ngừa rủi ro, ví dụ như rủi ro mất giá tiền tệ (hợp đồng đối với USD hoặc EUR) hay rủi ro biến động giá một loại hàng hoá nào đó (hợp đồng với dầu mỏ).
Ví dụ dẫn chứng chi tiết hơn về hợp đồng này
Giả sử Mr. X muốn mua một ngôi nhà trong vòng 1 năm tới, đồng thời Mr. Y sở hữu một căn nhà và anh ta muốn bán trong cùng thời gian đó. Y thoả thuận bán ngôi nhà của Y cho X sau 1 năm nữa với giá là $104,000, hợp đồng này là một hợp đồng kì hạn. Vì X là người mua nên X mong muốn giá sẽ tăng trong tương lai, ngược lại, Y muốn giá giảm.
Cuối năm, giả sử giá thị trường của ngôi nhà lúc đó là $110,000, trong khi Y có nghĩa vụ phải bán nhà cho X với giá $104,000 theo như cam kết trong hợp đồng nên có thể coi như Y đã lỗ $6000, còn X lãi $6000 (vì X có thể mua nhà của Y với giá $104,000 và bán ngay trên thị trường với giá $110,000). Nhìn chung nếu không tính đến các nhân tố khác thì giá kì hạn bao giờ cũng lớn hơn giá giao ngay, vì nó bao gồm cả lãi suất.
Lý do vì sao giá kì hạn được thống nhất
Tiếp tục ví dụ trên, giả sử giá bán hiện nay của ngôi nhà là $100,000, thì Y có thể bán ngay để đem gửi ngân hàng để hưởng lãi suất 4%/năm. Sau 1 năm Y sẽ có số tiền $104,000 mà không phải chịu chút rủi ro nào. Trong khi đó nếu X muốn mua ngay ngôi nhà anh ta sẽ đến vay ngân hàng số tiền $100,000, và cũng phải trả lãi 4%/năm. Còn ngược lại nếu kí hợp đồng mua kì hạn anh ta sẽ không phải trả lãi nên X cũng sẵn sàng bỏ ra $104,000 để mua ngôi nhà trong vòng 1 năm nữa. Đó là lý do vì sao giá kì hạn được thống nhất ở $104,000 chứ không phải là $100,000.